Του Ζιμπάμπουε Σεραφείμ Κυκκώτη
Οι πρώτοι χριστιανοί ήταν εβραίοι. Φυσικό ήταν να ακολουθούν και πολλά εκ των εθίμων τους, όπως οι οκτώ ημέρες εορτασμοί για τις μεγάλες τους εορτές που συνεχίζουν μέχρι σήμερα. Έτσι καθιερώθηκε για τις μεγάλες εορτές του Χριστιανισμού που αναφέρονται στα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος και στην Παναγία μας να έχουν την ολοκλήρωση των εορτασμών τους με την Ημέρα της Απόδοσης τους.
H Εκκλησία μας έχει καθιερώσει στις 23 Αυγούστου, μαζί με την εορτή της Απόδοσης της εορτής της Κοιμήσεως και Μεταστάσεως της Παναγίας μας και την εορτή του Αγίου Ιερομάρτυρα Επισκόπου Λουγδούνων Ειρηναίου (της σημερινής Λυών στη Γαλλία). Ο άγιος Ειρηναίος με ελληνική καταγωγή, γεννήθηκε το 130 μ.Χ. στη σημερινή Σμύρνη της Μ. Ασίας και δολοφονήθηκε άγρια με μαρτυρικό θάνατο από τους ειδωλολάτρες κατά τους διωγμούς των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων σε βάρος των χριστιανών. Ο άγιος Ειρηναίος ήταν μαθητής του γνωστού Ιερομάρτυρα Αγίου Πολυκάρπου, Επισκόπου της Σμύρνης, ο οποίος υπήρξε Μαθητής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Έτσι ο άγιος Ειρηναίος ήταν φορέας της αποστολικής παράδοσης της αρχαίας Εκκλησίας και κορυφαίος εκκλησιαστικός συγγραφέας. Συμπλήρωσε μάλιστα την θεολογική του παιδεία μαθητεύοντας και κοντά στον άγιο Μάρτυρα Ιουστίνο το Φιλόσοφο στη Ρώμη. Στη συνέχεια έγινε Ιεραπόστολος για να κηρύξει το Χριστιανισμό στην τότε ειδωλολατρική Ρωμαϊκή επαρχία της Λουγδικής Γαλατίας, τη σημερινή Γαλλία, με κέντρο στα Νότια της Χώρας, την τότε πρωτεύουσα την πόλη Λούγδουνο, τη σημερινή Λυών. Τότε ο πληθυσμός της ήταν γύρω στις 200,000, σήμερα με τα προάστια της γύρω στα δυόμισι εκατομμύρια. Αν σκεφθούμε ότι στο δεύτερο αιώνα ο παγκόσμιος πληθυσμός δεν ξεπερνούσε τα διακόσια εκατομμύρια, καταλαβαίνουμε γιατί το Λούγδουνο ήταν τόσο σημαντική πόλη της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας για τόσους αιώνες όσο και η Ιστορία της.
Στο πιο σημαντικό εκ του συγγραφικού του έργου που σώζεται, «Έλεγχος και Ανατροπή της Ψευδωνύμου Γνώσεως, που είναι γνωστό ως Κατά των Αιρέσεων (πέντε βιβλία), ο άγιος Ειρηναίος αναφέρεται στους χριστιανούς που είχαν πέσει σε διάφορες μορφές της αίρεσης του γνωστικισμού. Τονίζει την ενότητα Παλαιάς και Καινής Διαθήκης και προβάλλει τον παραλληλισμό μεταξύ Αδάμ και Χριστού, που κάνει ο απόστολος Παύλος. Με τον ίδιο τρόπο αναφέρεται στην πρώτη Εύα και στην δεύτερη Εύα την Παναγία μας. Η πρώτη με ανυπακοή της μας απομακρύνει από το Παράδεισο και η δεύτερη Εύα η Παναγία μας με την υπακοή της μας οδηγεί στην εν Χριστώ Σωτηρίαν μας «ιδού η δούλη Κυρίου γένοιτο μοι κατά το ρήμα σου» (Λουκά 1,38). Στην εποχή μας πολλοί χριστιανοί σε όλο τον κόσμο ενώ λέμε στην προσευχή μας στο Πάτερ ημών ο εν τοις Ουρανοίς… «γενηθήτω το θέλημα σου» (Λουκά 11,2), μάλλον κάνουμε το δικό μας θέλημα, γι’ αυτό και τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα που έχει ο κόσμος που ζούμε.
Όπως τονίζει ο αγαπητός εν Χριστώ Αδελφός αγαπητός μας Παπά Γιώργης Δορμπαράκης (στην προσωπική του ιστοσελίδα http://pgdorbas.blogspot.com/2014/08/23.html Ακολουθείν) «Η απόδοση της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που η Εκκλησία μας άγει σήμερα, αφενός τονίζει και πάλι τη σπουδαιότητα του προσώπου της Παναγίας μας, αφετέρου σχετίζει Αυτήν με τον μεγάλο Πατέρα της Εκκλησίας, τον οποίο επίσης εορτάζουμε, τον άγιο ιερομάρτυρα Ειρηναίο Λουγδούνων ή Λυών. Και τούτο, διότι ο άγιος Ειρηναίος, συνεχιστής της θεολογίας του αγίου Ιγνατίου του θεοφόρου (ο άγιος Ιγνάτιος ανοίγει τον δεύτερο μ.Χ. αιώνα, ο άγιος Ειρηναίος κλείνει τον αιώνα αυτόν), προβάλλει, μέσα στα πλαίσια της θεολογίας αυτής, την Υπεραγία Θεοτόκο, ως αναπόσπαστο παράγοντα της σωτηρίας του ανθρώπου. Εννοούμε ότι η Παναγία μας, κατά τον άγιο, δεν έχει τη θέση του εξαίρετου μέλους στην Εκκλησία, από πλευράς μόνον παραδειγματικής – να Της μοιάσουμε απλώς λόγω της αγιότητάς Της – αλλά και από πλευράς σωτηριώδους. Η υπακοή Της στον λόγο του Θεού, προκειμένου να έλθει στον κόσμο ως άνθρωπος ο Υιός του Θεού, αντιπαραβάλλεται με την ανυπακοή της πρώτης Εύας, που σημαίνει ότι όπως με εκείνη ο άνθρωπος ξέπεσε από τη σχέση του με τον Θεό, έτσι και με την Παναγία, ως δεύτερη Εύα, ο άνθρωπος βοηθήθηκε στην επανένταξή του σ’ Εκείνον. Ειρηναίος και Παναγία λοιπόν σχετίζονται ουσιαστικά και όχι μόνον γιατί συμπίπτει η απόδοση της Κοιμήσεώς Της με την εορτή του αγίου.
Ο άγιος Ειρηναίος όμως είναι από εκείνους του αποστολικούς Πατέρες που η επικαιρότητά τους σήμερα είναι εκπληκτική. Για δύο λόγους. Πρώτον, διότι τόνισε σε βαθμό απόλυτο αυτό που αληθινά έφερε ο Χριστός και κήρυξαν οι απόστολοι, δηλαδή ότι ο άνθρωπος σώζεται μόνον εν Χριστώ, κάτι που πήγε στην εποχή του να αλλοιωθεί με την κυριαρχία της αίρεσης του γνωστικισμού (ο οποίος κήρυσσε άλλον Θεό του καλού και άλλον του κακού και Δημιουργού, άρα δαιμονοποιούσε τον κόσμο και την ύλη, συνεπώς και το σώμα του ανθρώπου, και αρνιόταν και την Παλαιά Διαθήκη, ως το πρώτο θεόπνευστο μέρος της Αγίας Γραφής), αλλά και με τη συνέχειά του και σήμερα, μέσω υπολειμμάτων του – είναι γνωστό ότι όλα εκείνα τα συστήματα της εποχής μας, θεοσοφικά, φιλοσοφικά, μυστικιστικά, που μιλούν για γνώση και εύρεση του εαυτού με μύηση και στοχασμό και άσκηση, συνδέονται με αυτήν την ανατολική αίρεση των πρώτων χριστιανικών χρόνων, που κατεδίκασε η Εκκλησία μας. Δεύτερον, διότι εξίσου τόνισε ότι αυτή η εν Χριστώ σωτηρία δεν μπορεί να υπάρξει πουθενά αλλού, πέρα από την Εκκλησία. Ο άγιος Ειρηναίος ήταν εκείνος που περίτρανα έδειξε ότι έξω από την Εκκλησία, που συνιστά το ζωντανό σώμα του Χριστού, δεν μπορεί κανείς να έχει μετοχή στον Χριστό, άρα δεν μπορεί και να σωθεί. Και καταλαβαίνουμε το πόσο επίκαιρη είναι η διδασκαλία του, διδασκαλία όλης της Εκκλησίας, όταν και πάλι ακούγονται φωνές, δυστυχώς και από «χριστιανούς», που πιστεύουν ότι μπορούν να «κρατούν» τον Χριστό, διαγράφοντας όμως την Εκκλησία. Απαρχής λοιπόν η Εκκλησία, δια στόματος πρώτον των αποστόλων, κι έπειτα των Πατέρων, σαν τον άγιο Ειρηναίο, έχει δώσει την απάντηση: Χριστός και Εκκλησία πάνε μαζί, όπως μαζί θεωρούνται η κεφαλή με το σώμα. Τυχόν διάσπασή τους σημαίνει εκτρωματική και «τερατική» κατάσταση.
Ο άγιος Ειρηναίος ήταν εκείνος που τονίζοντας τα παραπάνω δεν ιδεολογοποίησε την Εκκλησία. Δεν μίλησε γι’ αυτήν ως κάτι θεωρητικό, άρα και η σχέση του χριστιανού με τον Χριστό δεν μπορεί να είναι θεωρητική. Ο άγιος, στοιχώντας στην Παράδοση, όπως είπαμε, των αποστόλων, ζώντας και αναπνέοντας ιδιαιτέρως τη ζωή και το ήθος του αγίου Ιγνατίου και του αγίου Πολυκάρπου, μίλησε για την πραγματική και ουσιαστική εν χάριτι μετοχή του ανθρώπου στον Χριστό. Ο άνθρωπος με άλλα λόγια έχει τον Χριστό, όταν μετέχει στη ζωή Του. Όπως η θέα του φωτός είναι μετοχή στο φως, έτσι και η πίστη στον Χριστό είναι μετοχή σ’ Εκείνον. Ο άγιος Ειρηναίος μάς ανοίγει τα μάτια σήμερα για τα καλά: ο Χριστός είναι ο Σωτήρας μας, τον Χριστό Τον ζούμε στην Εκκλησία, με τον Χριστό ενωνόμαστε πραγματικά και αληθινά.»
Αυτά που μας λέει ο αγαπητός μας Παπά Γιώργης Δορμπαράκης, επιβεβαιώνονται από τα σημερινά Βιβλικά αναγνώσματα. Στην αποστολική περικοπή (Φιλιπ. 2, 5 – 11) της σημερινής εορτής ο Απόστολος Παύλος μας καλεί να έχουμε το φρόνημα του Ιησού Χριστού. Το πρόσωπο που είχε εις τον ύψιστο βαθμό το φρόνημα αυτό ήταν η Παναγία μας και οι άγιοι μας που τιμούμε καθημερινά, όπως σήμερα ο άγιος Ειρηναίος. Μάλιστα ο απόστολος Παύλος πριν το κείμενο της σημερινής αποστολικής περικοπής τονίζει «ας μη φροντίζει ο καθένας μόνον διά τα ιδικά του συμφέροντα, αλλά και διά τα συμφέροντα των άλλων» (Φιλιπ. 2,4).
Με τον ίδιο τρόπο στην ευαγγελική περικοπή της σημερινής εορτής (Λουκά 10, 38-42 και Λουκά 11, 27 -28), που τιμούμε την Παναγία μας και τον άγιο Ειρηναίο τονίζονται μεταξύ άλλων τα εξής σημεία
1. Η ιεράρχηση των επιλογών μας στη ζωή «Μάρθα, μεριμνάς και ανησυχείς για πολλά πράγματα, αλλ’ένα πράγμα είναι αναγκαίο. Η Μαρία διάλεξε την καλή μερίδα» (Λουκά 10, 41-42), «παρακαθίθασα παρά τους πόδας του Ιησού, ήκουεν τον λόγον αυτού» (Λουκά 10,39).
2. Η ξεχωριστή τιμή στο Πρόσωπο της Παναγίας μας ανάμεσα στους ανθρώπους για το ρόλο της με την υπακοή της στο Θεό για την εν Χριστώ σωτηρίαν μας «μακαρία η κοιλία η βαστάσασά σε…» (Λουκά 11,27). Η Παναγία μας είχε πλήρη συνείδηση του ξεχωριστού αυτού ρόλου της «ιδού γαρ από του νυν μακαριούσι με πάσαι αι γενεαί, ότι εποίησε μεγαλεία ο Δυνατός (ο Θεός)» Λουκά 1, 48 -49. Γι’ αυτό κάθε εβδομάδα η Τετάρτη είναι αφιερωμένη στο πρόσωπο της Παναγίας μας και νηστεύουμε. Ταυτόχρονα η Εκκλησία μας κάθε Τετάρτη κάνει αναφορά και στην προδοσία του Ιούδα του Ισκαριώτη για να αποφεύγουμε το παράδειγμα του. Αυτός τουλάχιστο βρήκε τη δύναμη και αυτοκτόνησε. Αυτοί που μας προδώνουν σήμερα, συνεχίζουν να κυριαρχούν και να βασιλεύουν. Η Παρασκευή για την Σταύρωση του Χριστού όπου πάλι νηστεύουμε.
3. Η συνέπεια των χριστιανών στην καθημερινή τους ζωή να ζουν με ταπείνωση και φιλανθρωπία και αγάπη για όλους τους ανθρώπους «μακάριοι οι ακούοντες τον λόγον του Θεού και φυλάσσοντες αυτόν» Λουκά 11, 28. Όπως έκανε η Παναγία μας και ο άγιος Ειρηναίος που σήμερα τιμούμε κι όλοι οι άγιοι μας κι οι καλές χριστιανές και καλοί χριστιανοί που ζουν ανάμεσα μας με την άδολη αγάπη τους και τη φιλανθρωπία τους και τη στήριξη τους στην ιεραποστολική μας διακονία, βοηθώντας άπορα και ορφανά παιδιά.
Παρακολουθώντας μαζί με τον αγαπητό μου αδελφό π. Γεώργιο Δορμπαράκη τα μεταπτυχιακά μαθήματα Πατερικής Θεολογίας του Μεγάλου Πατρολόγου Διδασκάλου μας μακαριστού Στυλιανού Παπαδόπουλου, θυμάμαι που μας τόνιζε ότι τη Θεολογία της Ανακεφαλαιώσεως των πάντων που τονίζει ο Απόστολος Παύλος «ανακεφαλαιώσασθαι τα πάντα εν Χριστώ» (Εφεσ.1,10) είναι ακόμη μια σημαντική θεολογική θέση του αγίου Ειρηναίου, ο οποίος επηρέασε τόσο τον Ιππόλυτο Ρώμης όσο και τον Τερτυλλιανό της Καρθαγένης που εν πολλοίς καθιέρωσαν και την Χριστιανική Ορολογία εις την ιστορία της Δυτικής Θεολογίας του Χριστιανισμού.
